KHOA HỌC BẮT ĐẦU
TỪ
THẤT BẠI KỸ THUẬT
(1831)

Tác giả: John Herschell*
Người dịch: Nguyễn Văn Khoa

*

Một nhà sản xuất xà phòng nhận thấy rằng cặn từ dung dịch kiềm sẽ ăn mòn nồi đun bằng đồng chứa nó khi hết chất kiềm. Không thể hiểu một sự cố tương tự, ông ta kể sự bối rối của mình với một nhà hóa học. Ông này phân tích dung dịch ấy, với  kết quả là sự phát hiện ra một yếu tố thuộc loại đặc biệt và quan trọng nhất trong hóa học, đấy là chất iốt. Người ta nghiên cứu chất thể này, và thấy rằng các đặc tính của nó xác nhận một loạt  quan điểm mới lạ và bổ ích còn đang trong vòng tranh cãi. Một quan sát đơn giản của nhà sản xuất xà phòng đã mang lại cho khoa học một diện mạo mới; người ta đâm ra hiếu kỳ, tìm kiếm cơ thể mới này trong loại thực vật ở biển, rồi từ đấy rút ra thứ chất bột như tro, thành phần chính của xà phòng. Người ta tìm kiếm nó trong nước biển, đẩy việc nghiên cứu đi xa hơn, và phát hiện ra rằng chất iốt tồn tại trong các mỏ muối, trong những con suối, trong mọi cơ thể có nguồn gốc từ biển, như bọt biển chẳng hạn. Sau đó, ông Coindet^[1], một y sĩ ở Geneva, bỗng nhớ lại  phương thuốc nổi tiếng để chữa trị một trong các bệnh tật lớn nhất của loài người, là bệnh bướu giáp thường lây lan trong số cư dân miền núi, và theo lời đồn đại, từng được chữa trị thành công bằng thứ tro từ bọt biển đốt cháy. Theo chỉ dẫn này, ông ta thử nghiệm tác dụng do chất iốt gây ra, và kết quả cho ông thấy rằng cái chất kỳ dị này... đúng là món chuyên trị có thể làm cho thứ bệnh dị dạng quái ác kia biến mất.

John Herschel,
 Biểu Văn Về Nghiên Cứu Triết Học Tự Nhiên
Discours sur l’étude de la philosophie naturelle
(Paris, 1834, § 43)

^[1]  Jean-François Coindet (1774-1834) : y sĩ và nhà nghiên cứu người Thụy Sĩ. Tác phẩm: Mémoire sur l'hydrencéphale ou céphalite interne hydrencéphalique (1817).