• CHỦ NGHĨA TIẾN BỘ NHƯ MỘT TÔN GIÁO (N. A. BERDJAEV, 1923)
    Thể loại: Bài dịch

    Nếu sự tiến bộ trong các khoa học là điều không thể chối cãi, chủ nghĩa tiến bộ là một hệ tư tưởng, một huyền thoại đối với nhiều nhà sử học, triết học, khoa học...

    Xem tiếp >>
  • TỪ SỰ TÁO BẠO RA KHƠI ĐẾN DŨNG KHÍ TRÍ TUỆ (G. W. F. HEGEL, 1822)
    Thể loại: Bài viết

    Lần đầu tiên chúng ta bắt gặp sự táo bạo của hành động vượt biển bằng thuyền, cũng như thứ công nghiệp biết biến đổi bằng đủ mọi cách những vật thể tự nhiên thành vật dụng và đồ trang trí cho con người, là ở Phoenicia*...

    Xem tiếp >>
  • NGÔN NGỮ NHƯ BIỂU THỊ CỦA HIỆN THỰC (E. BENVENISTE, 1966)
    Thể loại: Bài viết

    Bản dịch dưới đây là phần đầu của trích đoạn: Émile Benveniste, Ngôn Ngữ Và Văn Hoá. Các tiểu tựa trong bài là do người dịch thêm vào, để bạn đọc có thể theo dõi trích đoạn dễ dàng hơn...

    Xem tiếp >>
  • TỪ KHÔNG PHẢI LÀ CÁI NHÃN DÁN LÊN KHÁI NIỆM (F. de SAUSSURE, 1906)
    Thể loại: Bài dịch

    [...] Các triết gia và nhà ngôn ngữ học đều nhất trí luôn luôn thừa nhận rằng, nếu không có sự trợ giúp của những dấu hiệu, chúng ta sẽ không thể nào phân biệt hai ý tưởng một cách rõ ràng và liên tục.

    Xem tiếp >>
  • QUAN NIỆM CỔ ĐIỂN VỀ HIỆP THÔNG (A. ARNAULD & C. LANCELOT, 1660)
    Thể loại: Bài dịch

    Cho đến nay, chúng ta chỉ xem xét, trong lời nói, cái vốn là phần vật chất của nó, và là phần mà con người và con vẹt cùng có chung, ít ra là về âm thanh...

    Xem tiếp >>
  • TOÁN HỌC & LỊCH SỬ TOÁN HỌC (R. DESCARTES, 1640 ; J. CAVAILLÈS, 1946)
    Thể loại: Bài dịch

    Tôi có thói quen phân biệt hai bộ phận trong Toán học: lịch sử của khoa học này và bản thân khoa học ấy. Khi nói Lịch sử, tôi muốn nói những gì đã được phát minh ra, và tìm thấy trong sách...

    Xem tiếp >>
  • DẪN VÀO LÔ-GIC HỌC KÝ HIỆU (A. H. BASSON & D. J. O’CONNOR, 1960)
    Thể loại: Bài dịch

    Lô-gic học ký hiệu có một lịch sử ngắn và lô-gic học truyền thống hay cổ điển của Aristotelēs có một lịch sử dài. Tuy nhiên, sự khác nhau giữa chúng chỉ là sự khác biệt của các giai đoạn phát triển khác nhau. Liên quan giữa lô-gic học cổ điển với lô-gic học ký hiệu chỉ như giữa cái phôi với sinh vật trưởng thành. Cần phải nhấn mạnh trên điểm này ngay từ đầu, vì đã có một số tranh cãi nhất định về bản chất và vị thế của lô-gic học ký hiệu, đặc biệt là trong suốt 50 năm qua...

    Xem tiếp >>
  • BẢN CHẤT & CHỨC NĂNG CỦA TRIẾT LÝ KHOA HỌC (M. BRODBECK, 1953)
    Thể loại: Bài dịch

    Cho rằng tất cả những ai nói về «triết lý khoa học» đều hiểu qua thuật từ này cùng một sự kiện là điều khá mạo hiểm. Cái tính danh «triết học của» cung cấp dấu hiệu đầu tiên rằng, bất kể nó có thể là cái gì khác, triết lý khoa học là một cách nói về khoa học, chứ không phải là một bộ phận của bản thân khoa học...

    Xem tiếp >>
  • CÓ CHĂNG MỘT PHÉP MÀU HY LẠP ? (J.-F. DORTIER, 2000)
    Thể loại: Bài dịch

    Phép màu Hy Lạp. Đấy là cách Ernest Renan[2] đánh giá sự phát triển văn hóa phi thường ở Hy Lạp vào thế kỷ thứ V tCn. Một cuộc cách mạng văn hóa chưa từng thấy đột ngột diễn ra tại một vài thành quốc trên bán đảo Hy Lạp. Không hẹn mà các kiến trúc sư, nhà điêu khắc và họa sĩ bỗng nhiên cùng tạo ra những tác phẩm đặc biệt đẹp đẽ...

    Xem tiếp >>
  • BỐN QUAN ĐIỂM VỀ TRIẾT LÝ KHOA HỌC (J. LOSEE, 1972)
    Thể loại: Bài dịch

    Một quyết định về phạm vi của triết học khoa học là điều kiện tiên quyết để viết lịch sử của nó. Không may, triết gia và nhà khoa học lại không đạt được đồng thuận về bản chất của triết lý khoa học...

    Xem tiếp >>
  • SỰ PHÁT MINH RA LÝ TRÍ & TRI THỨC (S. L. GOLDMAN, 2007)
    Thể loại: Bài dịch

    Như bằng chứng khảo cổ học cho thấy, con người đã lý luận một cách hiệu quả suốt nhiều thiên niên kỷ trước các triết gia Hy Lạp đầu tiên, đã học cách thực hiện rất nhiều điều «phi tự nhiên» phức tạp...

    Xem tiếp >>
  • THẾ NÀO LÀ KHOA HỌC THỰC CHỨNG? (A. A. COURNOT, 1872)
    Thể loại: Bài dịch

    Bằng việc khám phá ra các đại dương mới và các vùng đất mới, những nhà hàng hải vĩ đại vào cuối thế kỷ 15, và những người kế tục họ cũng đã khám phá ra các bầu trời mới, những chòm sao mới...

    Xem tiếp >>
  • CHỮ VIẾT KHIẾN KHOA HỌC THÀNH CÓ THỂ (S. L. GOLDMAN, 2007)
    Thể loại: Bài dịch

    Như yếu tố ngoại phát trong sự phát triển khoa học, chữ viết chắc chắn là cái đầu tiên và có lẽ là cái quan trọng nhất. Bởi vì khoa học là ý tưởng, là tích luỹ, là trao đổi, có thể đúng như Goldman đã khẳng định: «không có chữ viết, không có khoa học», mặc dù cũng chỉ có một tuyến phát triển của nó ở Tây phương là màu mỡ, theo bản tường trình này của ông...

    Xem tiếp >>
  • «MATHESIS UNIVERSALIS» (G. W. LEIBNIZ, 1677)
    Thể loại: Bài dịch

    Vì hạnh phúc là sự an tâm, vì sự yên tâm lâu bền phụ thuộc vào lòng tin mà chúng ta có được trước tương lai, và vì lòng tin ấy dựa trên nền tảng của thứ khoa học mà ta phải có về bản chất của Thượng Đế...

    Xem tiếp >>