Nhìn lại lịch sử khai minh của nhân loại, có thể thấy rằng sách luôn giữ một vai trò rất quan trọng. Hàng trăm năm trước, dân tộc Nhật Bản với công cuộc “Duy Tân Minh Trị” đã nêu cao chủ trương “Hòa thần Dương khí” (Tinh thần Nhật Bản, Tinh hoa phương Tây), nhằm đưa tất cả những quyển sách quý nhất của thế giới trong hầu hết các lĩnh vực đến với mọi người dân. Đối với người Nhật, đọc sách chính là để khai minh chính mình và khai minh dân tộc mình. Còn ở Việt Nam, chính nhờ có sách mà những tư tưởng tiến bộ của các nhà khai sáng như Jean-Jacques Rousseau, Voltaire… đã được lan tỏa trong cuộc cách mạng Duy Tân và thổi lên ngọn lửa “chấn dân khí, khai dân trí, hậu dân sinh”. 

Trong bối cảnh xã hội Việt Nam ngày nay, mối liên kết giữa “sách” và “khai minh” lại càng trở nên chặt chẽ hơn bao giờ hết. Bởi trong một thời đại đầy biến động, khi mà chúng ta không thể chỉ trông đợi vào vai trò của nhà trường, của những người thầy… thì vai trò “tướng tiên phong” của sách trong công cuộc khai minh mỗi người và khai minh xã hội lại càng rõ nét. Bởi để có được những ngôi trường khai minh, những người thầy khai minh, đó là một hành trình dài và vất vả. Nhưng chúng ta lại có thể bắt đầu ngay với sách. Tuy nhiên, trong thời đại thông tin hỗn loạn, sách và tri thức ngập tràn cũng như và các giá trị đạo đức văn hóa bị xói mòn, quả thật là không dễ để tìm ra những cuốn sách có giá trị khai minh giữa bể sách mênh mông và ngày càng trở nên “vàng thau lẫn lộn” này.

Từ những trăn trở đó, Dự án Sách Hay và Giải Sách Hay đã ra đời với mong muốn “Góp phần nâng cao dân trí và khai minh xã hội thông qua các hoạt động đa dạng liên quan đến sách hay”. Sứ mệnh đó còn là tạo ra một “màng lọc tri thức”, một không gian để chọn lọc, giữ gìn và lan tỏa tri thức; đồng thời cũng là không gian để gắn kết những bậc thức giả - những người đang định hình nền tri thức Việt Nam với những người làm sách, và quan trọng hơn, là với những người đọc bình thường nhất để chung tay hiện thực hóa công cuộc khai minh này.