• Ý THỂ NGANG BẰNG TUYỆT ĐỐI (PLATŌN, khg 385-370 tCn)
    Thể loại: Bài dịch

    SŌKRATĒS : Bây giờ ta thử đi xa hơn một bước nữa, xem bạn có nghĩ như tôi không nhé. Chúng ta nói là có sự ngang bằng – không phải là sự bằng nhau giữa khúc gỗ này với khúc gỗ kia, hòn đá này với hòn đá nọ...

    Xem tiếp >>
  • ĐÓNG GÓP TOÁN HỌC CỦA THALĒS (L. N. H. BUNT, P. S. JONES, J. D. BEDIENT, 1976)
    Thể loại: Bài dịch

    Trung tâm sớm nhất của nền văn minh Hy Lạp thực sự nằm ở các thuộc địa (Milētos, Ephesos) trên bờ biển phía tây của Tiểu Á, nơi nó đã phát triển nhanh hơn tại quê hương chính địa...

    Xem tiếp >>
  • HIỆN TƯỢNG HÔ HẤP (A. DE LAVOISIER, 1789)
    Thể loại: Bài dịch

    Antoine de Lavoisier thường được kể là nhà hóa học, thậm chí còn được ghi nhận như người đã có công mở đầu kỷ nguyên hóa học hiện đại...

    Xem tiếp >>
  • «SỰ SỐNG KHÔNG TỒN TẠI» (E. KAHANE, 1962)
    Thể loại: Bài dịch

    Dưới khẳng định nghịch lý đầy khiêu khích – Sự Sống không tồn tại! – này, Ernest Kahane[1] thật ra chỉ đặt dấu nhấn trên điểm gặp nhau của hai luận thuyết: quy giản luận* trong sinh học (những biểu hiện của sự sống có thể được giải thích bằng các quy luật vật lý và hoá học ở cơ sở) và duy vật biện chứng trong triết học của Marx-Engels (sự sống là phương thức vận động của vật chất khi đạt tới mức độ phức tạp và tổ chức phù hợp)...

    Xem tiếp >>
  • CÁI BỘ PHẬN & CÁI TOÀN THỂ TRONG PHÉP TRỊ BỆNH (PLATŌN, khg 380 tCn)
    Thể loại: Bài dịch

    Trích dịch từ Charmidēs[1] [156d-157c], theo bản tiếng Anh của Benjamin Jowett, có đối chiếu với bản tiếng Pháp của Victor Cousin. Mặt khác, để bạn đọc dễ theo dõi trích đoạn, chúng tôi đã trình bày bản dịch dưới dạng đối thoại trực tiếp chứ không phải gián tiếp như trong nguyên bản.

    Xem tiếp >>
  • VỀ CĂN BỆNH LINH THIÊNG (HIPPOKRATĒS, tk V-IV tCn)
    Thể loại: Bài dịch

    […] Nhưng theo ý kiến của chúng tôi, căn bệnh này* không linh thiêng gì hơn bất kỳ một căn bệnh nào khác; nó có bản chất, cái vốn là nguyên nhân làm phát sinh các bệnh riêng biệt...

    Xem tiếp >>
  • «PHẢI CẤM CHỈ MỌI GIẢ THUYẾT TRONG VẬT LÝ HỌC» (P. VAN MUSSCHENBROEK, 1729)
    Thể loại: Bài dịch

    Bởi phản ứng chống lại các giả định tôn giáo, các xây dựng toán học nhằm «cứu giữ những hiện tượng»[2] thiên văn, ý đồ tìm kiếm giải đáp cho các bí ẩn của tự nhiên nơi sự huyền bí của những con số (như ở các chủ thuyết của Pythagoras và Platon-mới)…

    Xem tiếp >>
  • «HYPOTHESES NON FINGO» (I. NEWTON, 1713)
    Thể loại: Bài dịch

    Dưới đây là văn bản chính — phần Newton đã thêm vào ấn bản năm 1713[1] của quyển Nguyên Lý Toán Học Của Triết Học Tự Nhiên (Philosophiæ naturalis principia mathematica, xuất bản năm 1687), gọi là Chú Giải Tổng Quát (General Scholium)...

    Xem tiếp >>
  • KHẢ PHẢN NGHIỆM LUẬN NHƯ TIÊU CHUẨN KHOA HỌC (K. R. POPPER, 1963)
    Thể loại: Bài dịch

    Trong việc tìm kiếm một tiêu chuẩn để phân biệt khoa học với khoa học giả, người ta thường viện dẫn phương pháp thực nghiệm như một bảo lãnh của chân lý khoa học. Như vậy, chỉ cần một lý thuyết được kinh nghiệm nhận thực là đủ để nó có thể tự xem như đã được thiết lập một cách khoa học chăng?...

    Xem tiếp >>
  • QUY GIẢN LUẬN (J. DUPRÉ, 2000)
    Thể loại: Bài dịch

    Thuật từ «quy giản luận» (reductionism) được sử dụng rộng rãi cho bất kỳ đòi hỏi nào khẳng định rằng một số lĩnh vực hiện tượng có thể được đồng hóa hoàn toàn với một số lĩnh vực hiện tượng khác, rõ ràng là khác biệt...

    Xem tiếp >>
  • DI SẢN CỦA TRIẾT HỌC HY LẠP VỀ HOÁ HỌC (J. SOLOMON, 1973)
    Thể loại: Bài dịch

    Từ năm 428 đến năm 348 tCn, sống tại Athenai một triết gia mà toàn bộ lối tư duy đã thắp sáng thế giới văn minh suốt hai nghìn năm. Đấy là Platōn, bạn và là học trò của Sōkratēs xấu số, đồng thời là người sáng lập Akademia...

    Xem tiếp >>
  • NHỮNG HUYỀN THOẠI VÀ SUY ĐOÁN CỔ ĐẠI VỀ VẬT CHẤT (J. SOLOMON, 1973)
    Thể loại: Bài dịch

    Đây là một loạt những lướt nhìn thoáng qua, về một số lý thuyết khoa học mà con người từng có, về vấn đề hình thành của thế giới này. Thiên nhiên rất phong phú về đủ thứ vật liệu khác nhau, từ chất lỏng và tinh thể đến chồi xanh và mô sống...

    Xem tiếp >>
  • VẤN ĐỀ NGUỒN GỐC SỰ SỐNG (J. MONOD, 1970)
    Thể loại: Bài dịch

    Ai cũng tưởng mình hiểu ý nghĩa của «vấn đề nguồn gốc sự sống». Nhưng sự khó khăn trong việc tìm hiểu nguồn gốc này không chỉ đến từ sự kiện là hiện tượng đã mất hút «trong đêm đen của thời gian», như ta quen nói....

    Xem tiếp >>
  • SỰ SỐNG LÀ GÌ ? (F. JACOB, 2000)
    Thể loại: Bài dịch

    Để khai trương năm 2000 một cách trang trọng [...], tôi được yêu cầu trả lời câu hỏi: sự sống là gì? Với tôi, câu hỏi này còn có vẻ thích hợp hơn khi nó không có giải đáp. Từ khi có con người – con người suy nghĩ...

    Xem tiếp >>